Vollonqonq Universitetinin alimləri eksperimental olaraq zərbə bucağının daş alətlərin istehsalına nə dərəcədə təsir etdiyini yoxlayıblar və belə qənaətə gəliblər ki, qədim sənətkarların idrak nəzarəti əvvəllər düşünüldüyündən daha yüksək səviyyədə olub.
Ucnoqta.az xarici mətbuata istinadən xəbər verir ki. bu nəticələr, lopa formasının ilk növbədə onun ayrıldığı süxur matrisinin həndəsəsi və sərtliyi ilə müəyyən edildiyi barədə geniş qəbul edilmiş modelə ziddir.
Levallois daş emalı texnikası 200.000 ilə 400.000 il əvvəl yaranmışdır və ən çox Orta Paleolit Neandertalları tərəfindən istifadə edilmişdir. Bu şəkildə əmələ gələn lopa az və ya çox dərəcədə sabit formada olur ki, bunun üçün inkişaf etmiş idrak funksiyaları - uzaqgörənlik, planlaşdırma və uzunmüddətli yaddaş tələb olunur. Bəzi elm adamları hətta hominidlərin dil və aktiv öyrənmə bacarıqlarına malik olduqları üçün texnikanın bu qədər uzun müddət tətbiq edildiyinə inanırlar.
Hesab edilir ki, çipin forması ən çox onun kəsildiyi daşın xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilir və daş ustasının bacarığı daha az rol oynayır. Bu arada, birbaşa əks nəticələrə malik eksperimental tədqiqatların sayı artır.
Arxeoloji və Antropoloji Elmlər jurnalında dərc olunan sonuncu, standartlaşdırılmış soda-əhəng şüşəsindən həqiqi Levallua daşlarına bənzəyən lopa hazırlamaq üçün 20 nəzarət edilən təcrübəni əhatə edir. Şüşə homojenliyinə, mövcudluğuna və daş alət materiallarına bənzər konusvari parçalanma qabiliyyətinə görə seçilmiş və dörd oxlu freze maşınında işlənmişdir.
Nümunələr almaz mişarla düzəldilmiş platformalarda 3D çap tutucuları ilə bərkidilmiş və üç bucaqda pnevmatik idarə olunan polad uc ilə vurulmuşdur: 0°, 10° və 20°.
Çəki, ölçülər, parçalanma trayektoriyası və lopaların qopma gücü ölçülüb. Təhlil təsir bucağı, sahə parametrləri və lopa morfologiyası arasındakı əlaqəni araşdırmaq üçün 3D skan, en kəsiyi profilləşdirmə və ümumi xətti modelləri əhatə etmişdir.
Kiçik zərbə bucaqlarında qopan lopalar əyri zərbələrdən daha böyük, daha ağır və qalın idi. Xətti modellər göstərdi ki, platformanın dərinliyi və təsir bucağı lopa kütləsinə, uzunluğuna və eninə müstəqil şəkildə təsir edir. Zərbənin gücü xüsusilə çəkisi ilə əlaqələndirilir. Forma fərqləri də müşahidə olunur: böyük bucaqlarda alınan lopalar daha dar və kəskin olur, kiçik bucaqlarda alınanlar isə daha geniş və qalınlığı daha vahid olur.
Neandertal ustaları istənilən ölçüdə və formada fraqmentlər hazırlamaq üçün təsir bucağını bilərəkdən dəyişə bilərdilər ki, bu da həm məkan planlaması, həm də motor texnologiyasına düzəlişlər tələb edir - və bu o deməkdir ki, onların alət istehsalı yalnız xammalın tapılması və hazırlanması ilə məhdudlaşmırdı. Bu nəticələr rasional davranışa işarə edir və erkən insan zəkasının mövcud anlayışını genişləndirir.