Çin Elmlər Akademiyasının alimləri Böyük Perm Sönməsinin kütləvi vulkan püskürmələri nəticəsində ozon təbəqəsinin parçalanması nəticəsində baş verdiyinə dair sübutlar tapıblar.
Ucnoqta.az xəbər verir ki, bu barədə Chemical Geology jurnalında dərc olunan məqalədə deyilir.
Tədqiqatçıların hesablamalarına görə, Paleozoy erasının Perm dövrünün sonunda bütün dəniz heyvanları növlərinin 81 faizi və quru onurğalılarının 70 faizi yox olub, lakin bu hadisə bitki həyatına da təsir edib. Yer tarixinin bu ən böyük fəlakətinin səbəbi Sibirdəki tələ vulkanizmi ilə əlaqələndirilir ki, bu da təxminən yeddi milyon kvadrat kilometr ərazidə piroklastik axınların kütləvi yataqları ilə təsdiqlənir.
Alimlər Perm çöküntülərindən mikroskopik pirit dənələrində kükürd izotoplarının (kükürd-33, kükürd-34 və kükürd-36) tərkibini təhlil ediblər. Bu müddətin bitməsinə az qalmış kükürd-33 və kükürd-36-nın anomal səviyyələri aşkar edilib. Bu, geoloji proseslərə görə izotopların fraksiyalaşdırılması ilə izah edilə bilməz və vulkanik SO2-nin ultrabənövşəyi fotolizini tələb edir.
Planetin oksigen ehtiyatının tədricən artması və zamanla ozonun əmələ gəlməsi səbəbindən yaşı iki milyard ildən az olan süxurlarda belə əhəmiyyətli dəyişikliklər nadir hallarda müşahidə edilirdi. Beləliklə, elm adamları ozon təbəqəsinin olmadığı və ya əhəmiyyətli dərəcədə tükənməsi zamanı fotolizin baş verdiyini fərz edirlər.
Partlayıcı vulkanizm ozon təbəqəsini məhv etdikdən sonra, daxil olan günəş ultrabənövşəyi radiasiyasını əngəlləmək üçün daha az oksigen molekulu var idi ki, bu da kükürd dioksid molekullarının qurudan okeanlara daşınan sulfat aerozollarına çevrilməsinə səbəb olur. Bu, atmosfer oksigeninin fanerozoyda 30 faizdən (538 milyon il əvvəl başlayan) Perm dövrünün sonuna qədər bu miqdarın yarısına düşdüyünü nəzərdə tutan modelləşdirmə ilə dəstəklənir.