Atlantik okeanının dərinliklərində dünyada milyonlarla insana təsir edə biləcək bir təhlükə gizlənir və bizim çoxumuz bundan xəbərsizik.
Ucnoqta.az CNNTürk-ə istinadən xəbər verir ki, İkinci Dünya Müharibəsini bitirən atom bombaları nüvə enerjisi tədqiqatları üçün də mühüm dönüş nöqtəsi oldu. Avropanın nüvə dövlətləri, eləcə də ABŞ və Sovet İttifaqı 1940-cı illərin ortalarından başlayaraq bu sahədə geniş araşdırmalar apardılar. Xüsusilə Böyük Britaniya və Fransa nüvə tədqiqatlarında önə çıxdılar.
O dövrdə nüvə tullantılarının çəlləklərə doldurulması, asfalt və betonla örtülməsi və dənizə atılması təhlükəsiz bir zərərsizləşdirmə üsulu hesab olunurdu. Bundan əlavə, bu təcrübə 1990-cı ilə qədər davam etdi.
Hazırda Atlantik okeanının dibində 200.000 bareldən çox radioaktiv tullantı var. Bəziləri 50 ildən çoxdur oradadır və əksəriyyəti Fransadan yüzlərlə mil dənizdə, təxminən 4000 metr dərinlikdə yerləşir. Alimlər əvvəllər xəbərdarlıq etmişdilər ki, bu tullantılar dəniz qida zəncirinə daxil ola və dəniz canlıları tərəfindən udula bilər.
Bu ssenari baş verərsə, radioaktiv maddələrin milyonlarla insan tərəfindən istehlak edilən dəniz məhsullarını çirkləndirə biləcəyi, toxumaların zədələnməsi və xərçəng nisbətlərinin artması kimi uzunmüddətli sağlamlıq riskləri ilə nəticələnəcəyinə dair narahatlıqlar var.
Hazırda fransız alimlər qrupu “radioaktiv saatlı bomba” kimi təsvir edilən bu batmış çəlləklərin taleyini araşdırır.
Daily Mail-in məlumatına görə, komandanın iki missiyasından birincisi zamanı 3355 barel aşkar edilib.
Sonar və avtonom sualtı robot UlyX istifadə edərək, alimlər Fransa sahillərindən təxminən 400 mil uzaqlıqda uçurum düzənliklərinin xəritəsini çəkdilər.
Gələn il gözlənilən ikinci missiya bölgədən toplanmış su, çöküntü və dəniz orqanizmlərindəki radionuklidləri ölçəcək.
Tədqiqatçılar həmçinin nüvə qəzaları və ya elektrik stansiyalarından icazə verilən çirkab suları kimi digər mənbələrdən gələn çəlləklərdən çirklənməni ayırd etmək üçün fon radiasiyasını təhlil edəcəklər.
Avropa ölkələri radioaktiv tullantıları utilizasiya üçün okeana atmağa başlayanda bu işə milli qurumlar nəzarət edirdi. Vaxt keçdikcə proses Nüvə Enerjisi Agentliyi (NEA) tərəfindən beynəlxalq nəzarət altına alındı.
1967-ci ildə utilizasiya sınaqları ABŞ da daxil olmaqla 34 üzv ölkədən ibarət nüvə təhlükəsizliyi, texnologiya və tullantıların idarə edilməsini koordinasiya edən hökumətlərarası təşkilat olan NEA-nın nəzarəti altında aparılmışdır. Daha sonra daşıma təhlükəsizliyini artırmaq üçün müxtəlif növ tullantı konteynerləri üçün qaydalar tətbiq edildi.
Əsas utilizasiya sahəsi kimi Biskay körfəzinin dərin ərazisi təyin edildi. 15 il ərzində Avropa ölkələri Şimal-Şərqi Atlantik okeanına təxminən 42 petabeserl (bekkerelin ondalığı, radiasiya aktivliyini ölçmək üçün istifadə edilən vahid) aşağı səviyyəli radioaktiv tullantı atıb. Hər saniyədə çürüyən 42 katrilyon atoma bərabər olan bu miqdar hədsiz görünsə də, tullantıların çoxu aşağı səviyyədə idi və okeanın dibində minlərlə barel arasında yayılaraq ciddi təhlükə yaratmır.
Mütəxəssislər suyun dərinliyi və materialların əksəriyyətinin aşağı radioaktivliyi səbəbindən insanlar üçün mütləq riskin az olduğunu, lakin dəniz həyatına və qida zəncirinə uzunmüddətli təsirlərin narahatlıq olaraq qaldığını qeyd ediblər.
Tritium üçdə birdən ibarətdir
Dənizə atılan materialın təxminən üçdə biri tritium idi, radiasiyanın zəif forması əhəmiyyətsiz hesab olunurdu.
Qalanların çoxu illər və ya onilliklər ərzində radioaktivliyini itirən beta və qamma emitentlərindən ibarət idi, təxminən 2 faizi isə alfa şüalanması idi.
Bu materialların dərin sulara atılması onları dayaz suya atmaqdan daha təhlükəsiz hesab edilirdi.
Konteynerlər qısa ömürlü komponentlərin bir neçə il ərzində çürüməsinə imkan verən radioaktiv materialların buraxılmasını yavaşlatmaq, lakin tamamilə qarşısını almaq üçün nəzərdə tutulmuşdu.