Kiçik və orta bizneslər (KOB) iqtisadiyyatın əsas hərəkətverici güclərindən biridir. Bununla yanaşı, son illərdə şəbəkə marketlərinin (supermarket və hipermarket zəncirlərinin) artması KOB-lara müsbət və mənfi təsir göstərir.
Şəbəkə marketlərinin iqtisadiyyatda rolu
Şəbəkə marketləri iqtisadiyyatda böyük rol oynayır. Məlumdur ki, şəbəkə marketləri eyni ad altında işləyən və geniş yayılmış filial sisteminə malik olan ticarət obyektləridir. Qlobal və yerli bazarlarda mühüm rol oynayırlar. Həcmli alış-veriş imkanları səbəbindən qiymətlərə ciddi təsir edirlər. Çoxsaylı müştəriləri cəlb etmə potensialı var.
Bundan əlavə həmçinin, yerli istehsalı və xidmətləri təmin edir, iş yerləri yaradır. Çevik idarəetmə, innovativlik, bazar dəyişikliklərinə tez reaksiya vermə qabiliyyətinə malikdirlər.
Şəbəkə marketlərinin KOB-lara təsiri
Bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da şəbəkə marketlərinin artması KOB-lara öz məhsullarını geniş bazara çıxarmaq imkanı verir, yeni ticarət münasibətlərinin qurulmasına kömək edir.
Qiymət siyasəti baxımından kiçik bizneslər şəbəkə marketlərlə rəqabətdə çətinlik çəkə bilər. Belə ki, kiçik istehsalçılar market şərtlərinə adaptasiya olunmaqda çətinlik çəkə bilər. Həmçinin, yerli bizneslər şəbəkə marketlər qarşısında bazar paylarını itirə bilərlər.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, şəbəkə marketləri böyük alıcı bazasına malik olduğuna görə tələbi artırır və istehsalçılar daha çox məhsul təqdim etməyə çalışır.
Böyük marketlərdə rəqabət üstünlüyü olduğu üçün aşağı qiymətlər təklif edilir, bu da kiçik bizneslərin qiymət siyasətinə təsir edir.
Həmçinin, şəbəkə marketlərinin dominant mövqeyə sahib olması yerli istehsalçıların bazara girişini çətinləşdirə bilər. Marketlərdə geniş çeşidli məhsulların olması istehlakçı seçimlərini yönləndirir və yerli istehsalçılara təsir edir.
Şəbəkə marketlər tədarük zəncirini formalaşdıraraq tələbi və təklifi birbaşa yönləndirir, beləliklə bazar münasibətlərinə təsir edir. Şəbəkə marketlərinin geniş çeşiddə məhsullar təqdim etməsi və promosiyalar keçirməsi istehlakçıların tələbatını artırır. Marketlərin tələbinə uyğun olaraq istehsalçılar məhsul çeşidlərini və miqdarını tənzimləyir, bu da bazarda təklifin formalaşmasına təsir göstərir.
Böyük marketlərdə qiymət siyasəti təklifi və tələbi nizamlayaraq bazarda qiymət sabitliyini müəyyən edir.
Şəbəkə marketlər xaricdən gətirilən və yerli istehsal edilən məhsullar arasında seçim edərək bazardakı təklif balansına təsir edə bilər.
Ərzaq təhlükəsizliyi və müştəri məmnuniyyətində rolu
Şəbəkə marketləri istehlakçıların ərzaq məhsullarına asan və təhlükəsiz şəkildə çatmasını təmin etməkdə və müştəri məmnuniyyətini artırmaqda mühüm rol oynayır. Bu marketlər yalnız məhsul çeşidi ilə deyil, həm də ərzaq təhlükəsizliyi və müştəri xidmətləri sahəsində də önəmli fəaliyyət göstərirlər.
Ərzaq məhsullarının keyfiyyətini təmin etmək üçün beynəlxalq standartlara uyğun sertifikatlaşdırılmış məhsullar təqdim edirlər. Bu sertifikatlaşdırma istehsal proseslərinin düzgünlüyünü və məhsulun təhlükəsizliyini təsdiq edir.
Marketlər, həmçinin sağlamlıq və təhlükəsizlik sahəsindəki qanunvericilik tələblərinə riayət etməyə çalışırlar, bu da istehlakçılara etibarlı məhsul əldə etmək imkanı yaradır. Həmçinin şəbəkə marketləri müştəri məmnuniyyətinin artırılması üçün müvafiq addımlar atır. Müştərilərə geniş seçim imkanları təklif edərək alış-veriş təcrübəsini yaxşılaşdırır. Rahat və sistemli alış-veriş mühiti təmin edərək xidmət keyfiyyətini yüksəldir. Aksiyalar, endirimlər və müştəri proqramları vasitəsilə alıcıların məmnuniyyətini artırır.
Geri qaytarma və zəmanət sistemlərinin tətbiqi ilə istehlakçı hüquqlarını qoruyur.
Şəbəkə marketləri məhsulların istehsalçıdan istehlakçıya qədər olan yolunu izləyə bilirlər. Bu isə istehsalçılardan olan xətaları və qüsurları aşkar etməyə və məhsul geri çağırılması kimi halların qarşısını almağa imkan verir. Nəzarət sistemləri, ərzaq məhsullarının saxlanma şəraitini və keyfiyyətini daimi olaraq yoxlamağa imkan verir.
Ərzaq istehsalında təhlükəsizliyə dəstək
Şəbəkə marketləri tədarükçülərdən olan məhsulları qəbul edərkən onların təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə ciddi yoxlama proseslərindən keçirirlər. Həm yerli, həm də idxal olunan ərzaqlar üçün müxtəlif mikrobioloji testlər və kimyəvi analizlər aparılır, məhsulun insanlar üçün təhlükəsiz olduğuna əmin olmaq üçün müvafiq laboratoriyalarda testlər edilir.
Şəbəkə marketləri, məhsulların düzgün saxlanmasını təmin etmək üçün müasir anbar və soyutma sistemləri ilə təchiz edilmişdir. Həmçinin, ərzaq məhsullarının toxunulmazlığını qorumaq üçün satış və anbar sahələrində yüksək sanitariya şəraitinə riayət edilir. Bu, ərzaq zəhərlənmələri və digər səhiyyə problemlərinin qarşısını alır.
Müştəri məmnuniyyətinin artırılması
Şəbəkə marketləri, istehlakçılara geniş məhsul çeşidi təqdim edir və fərqli ehtiyaclara cavab verir. Bu, müştərilərin məhsul seçimini asanlaşdırır və bazarda müxtəlif qiymət aralıqları ilə seçim imkanı verir. İstehlakçılar daha yüksək keyfiyyətli və ya daha ucuz məhsulları seçə bilirlər.
Bu marketlər müştərilər üçün təhlükəsiz və rahat alış-veriş mühiti təmin etmək üçün müasir texnologiyalardan istifadə edirlər. Həmçinin, marketlərdə müştərilərin rahatlığını təmin etmək üçün geniş park sahələri, genişləndirilmiş şüşə vitrinlər, aydın istiqamətləndirmə işarələri və sürətli ödəniş sistemləri təklif edilir. Bu mühit müştərilərin rahat alış-veriş etməsini təmin edir.
Şəbəkə marketləri müştəri məmnuniyyətini artırmaq məqsədilə mütəmadi olaraq müxtəlif aksiyalar və endirimlər təşkil edir. Müştərilər bu kampaniyalardan faydalana bilər və xüsusi müştəri kartları ilə əlavə güzəştlər əldə edirlər. Bununla yanaşı, şəbəkə marketləri müştəri xidmətlərini yüksək səviyyədə saxlayır və hər hansı bir problem və ya şikayətə sürətli reaksiya verir.
Onu da qeyd edək ki, bu marketləri müştərilərin razı qalması üçün geri qaytarma və məhsul zəmanəti təmin edirlər. Bu, istehlakçıların satın aldıqları məhsullar haqqında hər hansı bir narahatlıq duyduqda, onları geri qaytarma hüququna malik olmalarını təmin edir. Geri qaytarma prosesi, müştəri məmnuniyyətini artıraraq, markaya olan etibarı gücləndirir.
Texnoloji innovasiyalara üstünlük verilir
Şəbəkə marketləri müştəri məmnuniyyətini artırmaq üçün yeni texnologiyaları tətbiq edirlər. Məsələn, mobil tətbiqlər vasitəsilə müştərilər endirimlər və yeni məhsullar haqqında məlumat əldə edə bilirlər. Həmçinin, müştərilər onlayn sifariş verə və evlərinə çatdırılma xidmətlərindən istifadə edə bilərlər, bu da alış-veriş təcrübəsini daha da rahatlaşdırır.
Şəbəkə marketləri müştərilərinin rəy və təkliflərini nəzərə alaraq öz xidmətlərini daim yaxşılaşdırırlar. Müştəri məmnuniyyətinin artırılması məqsədilə müştəri sorğuları, şikayət və rəylər toplamaq üçün müxtəlif metodlardan istifadə edirlər. Bu cür rəylər marketin xidmət keyfiyyətini artırmağa kömək edir.
Şəbəkə marketləri və ərzaq Təhlükəsizliyi ərzaq məhsullarının istehsalından başlayaraq istehlakçıya qədər olan hər mərhələdə təhlükəsizliyi təmin etmək üçün atılan addımları və şəbəkə marketlərinin bu sahədəki rolunu əhatə edir. Şəbəkə marketləri bu məsələdə böyük məsuliyyət daşıyır, çünki onlar ərzaq məhsullarını geniş miqyasda ticarətə təqdim edir və müştərilərin sağlamlığını qorumaq üçün bir çox standartlara riayət etməlidirlər.
Ərzaq təhlükəsizliyindəki rolunun əhəmiyyəti
Şəbəkə marketləri təchizat zəncirinin sonuncu hissəsində yerləşirlər, buna görə də onlar ərzaq məhsullarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsində çox önəmli rol oynayırlar. Bu, həm məhsulların saxlanmasında, həm də satılmasında müəyyən təhlükəsizlik tələblərinə riayət etməyi əhatə edir. Ərzaq təhlükəsizliyi, insan sağlamlığını qorumaq üçün əhəmiyyətli olduğundan, şəbəkə marketləri müvafiq qanunvericiliyə uyğun məhsulları təqdim etməli və məhsulun keyfiyyətini daim nəzarət altında saxlamalıdırlar.
Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə bir çox beynəlxalq və yerli standartlar mövcuddur. Bu standartlar məhsulların istehsalçıdan son istehlakçıya qədər izlənilməsini və təhlükəli halların qarşısını almağı təmin edir.
Şəbəkə marketləri yalnız təhlükəsiz və keyfiyyətli məhsulları müştərilərə təqdim etmək məqsədilə, tədarükçülərdən sərt standartlara uyğun məhsullar tələb edirlər. Bu məhsulların keyfiyyətini təsdiqləyən sertifikatlar (məsələn, organik məhsullar üçün "EU Organic" sertifikatı) marketlər tərəfindən müştərilərə təqdim edilə bilər. Tədarükçülərdən əldə olunan ərzaqların nəzarət və keyfiyyət analizləri mütəmadi olaraq həyata keçirilir.
Ərzaq məhsullarının düzgün saxlanması və daşınması məsələsinə xüsusi diqqət yetirirlər. Məsələn, soyuducularda saxlanması lazım olan məhsullar üçün temperatur nəzarəti və uyğun mühitin təmin edilməsi vacibdir. Bu, xüsusilə “perishable” (tez xarab olan) məhsullar üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Çox vaxt marketlərdə məhsulların saxlanma şəraitini daim yoxlayan monitorinq sistemləri mövcuddur.
Onlar idxal olunan ərzaq məhsullarının da təhlükəsizliyini təmin etmək üçün müvafiq tələblərə uyğun olaraq nəzarət edir. İdxal edilən məhsulların uyğunluğunu müəyyən edən beynəlxalq və yerli qanunvericilik tələblərinə riayət etmək marketlər üçün vacibdir. Bu, məhsulun keyfiyyətinin və təhlükəsizliyinin qorunmasını təmin edir.
Tədarükçü məhsulları ilə bağlı hər hansı bir problem aşkar edildikdə, məhsulun geri çağırılmasını həyata keçirir. Bu, məsələn, ərzaq məhsulunda kontaminasiya, bakteriya və ya kimyəvi zəhərlənmə halları ola bilər. İzlenebilirlik sistemləri vasitəsilə, məhsulun hansı tədarükçüdən gəldiyi, hansı anbarda saxlandığı və hansı mağazada satıldığı izlənir. Bu prosedur, istehlakçıların sağlamlığını qorumağa kömək edir.
Şəbəkə marketləri müştərilərini təhlükəsiz ərzaq seçimi etməyə təşviq edən məlumat və maarifləndirmə fəaliyyətləri keçirirlər. Bu, etiketlərin düzgün təqdim olunması (məsələn, tərkib hissələri, son istifadə tarixi və istehsal yeri haqqında məlumatlar), sağlam qidalanma və ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı təlimatlar təqdim etməklə həyata keçirilir.
Müştərilər satın aldıqları ərzaq məhsullarında hər hansı bir problem və ya narazılıq yaranarsa, marketlərə şikayət edə bilərlər. Şəbəkə marketləri, müştəri şikayətlərinə sürətlə reaksiya vermək və məhsulun geri alınmasını təmin etmək üçün xüsusi xidmətlər təqdim edir. Bu, həm müştəri məmnuniyyətini artırır, həm də təhlükəsizlik problemlərinin qarşısını alır.
Nəticə olaraq şəbəkə marketləri ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və müştəri məmnuniyyətinin artırılmasında mühüm rol oynayırlar. Onlar tədarük zənciri boyunca məhsulların təhlükəsizliyini izləyərək, sağlamlıq problemlərinin qarşısını almağa və müştərilərinə keyfiyyətli, təhlükəsiz məhsullar təqdim etməyə çalışırlar. Bütün bu prosedurlar, müştərilərin etibarını qazanmaq və bazarda möhkəm yer tutmaq üçün vacibdir. Şəbəkə marketləri həmçinin qanunvericiliyə uyğun olaraq əməliyyatlarını davam etdirməli və məhsulların keyfiyyətinə ciddi nəzarət etməlidirlər.
Emin NƏBİLİ
“Veysəloğlu Şirkətlər Qrupunun, Azərbaycan Mətbuat Şurasının və Ticarət Şəbəkələrinin İnkişafı İctimai Birliyinin “Orta və kiçik biznesin inkişafında pərakəndə sektorun rolu” mövzusundakı birgə müsabiqəsinə təqdim olunur”