İnsanlar daha uzun yaşadıqları üçün demans getdikcə daha vacib bir sağlamlıq probleminə çevrilir. Digər tərəfdən, bütün səylərə baxmayaraq, təəssüf ki, bir çox xroniki xəstəliklərdə olduğu kimi, demensiyanı müalicə edə biləcək güclü müalicə alətimiz hələ də yoxdur.
Ucnoqta.az Türiyə mətbuatına istinadla xəbər verir ki. bu səbəbdən, digər xroniki xəstəliklərdə olduğu kimi, demensiyaya gəldikdə profilaktik tədbirlərin əhəmiyyəti artır. Digər tərəfdən, demensiyanın yüngül, orta və ağır formaları da var.
Yeni başlayan tip tibb ədəbiyyatında "YÜFŞƏK KOQNITİV POZGUNLUQ" adlanır. Yaxşı, bu yüngül idrak pozğunluğu nədir?
Yüngül koqnitiv pozğunluq demans ilə normal qocalma prosesi arasında "dəyişən/qısa və uzunmüddətli" bir dövrdür. Bu, idrak qabiliyyətinin azalmasının insan və onun ətrafı tərəfindən fərqinə varmağa başladığı, lakin demansın aydın və aydın hiss olunan əlamətlərinin hələ baş vermədiyi bir dövrdür.
Tədqiqatlar göstərir ki, yüngül koqnitiv pozğunluq nə qədər tez diaqnoz qoyulsa, koqnitiv pozğunluğun gedişatını yavaşlatmaq və ağır demensiyanın inkişafının qarşısını almaq və ya gecikdirmək bir o qədər asan və mümkün olar. Odur ki, sizdə və ya ətrafınızdakılarda yüngül koqnitiv pozğunluğun ola biləcəyinə dair hər hansı bir şübhə varsa, zəhmət olmasa ayıq olun və gecikmədən tibbi yardım axtarın.
Aşağıda ümumiləşdirməyə çalışdığım bəzi problemləriniz varsa, yaddaşınızla bağlı daha "kritik" mövqe tutun. Ancaq bunu edərkən heç vaxt stresə düşməyin və çaxnaşma etməyin, sizə aid olan aşağıdakı problemlərin hər hansı birinin həllinə diqqət yetirin. Daha bir xatırlatma: Hazırkı elmi məlumatlar göstərir ki, ən təsirli tədbir nizamsız məşqdir.
İlk 5
Vitamin əsasları: Xüsusilə B12, B9, B6 və D vitaminlərinin çatışmazlığına yol verməyin.
Mineral əsaslar: Qeyd edək ki, dəmir və ya maqnezium çatışmazlığı da vacibdir.
Hormon əsasları: Qalxanabənzər vəzin tənbəlliyi, estrogen və testosteron çatışmazlığı da yaddaşı pozan amillərdir.
Omega 3 əsaslığı: Xüsusilə DHA çatışmazlığı yaddaşı zəiflədən əhəmiyyətli bir risk faktorudur.
Pis vərdişlər: Spirt, siqaret və hər cür zərərli maddələr yaddaş itkisini sürətləndirir.
İkinci 5
Aktiv olmaq və artıq çəki: Heç vaxt unutmayın ki, tənbəllik yaddaşı korlayır, piylənmə isə beyni daraldır.
Yuxu pozğunluqları: Qeyri-kafi yuxu, apne və ya hətta xoruldama olsun, keyfiyyətsiz yuxu möhkəm yaddaşın bir nömrəli düşməni ola bilər.
Çoxlu və nəzarətsiz dərman istifadəsi: Yaşlılarda istifadə edilən hər bir dərmanın koqnitiv funksiyalara təsiri diqqətlə araşdırılmalı və dərmanlar arasında qarşılıqlı təsirlərin yaddaşı poza biləcəyi unudulmamalıdır.
Stressin Həddindən artıq dozası: Uzun müddətli stresə məruz qalma da ciddi yaddaş pozucusudur.
Beyni yormaq: Əzələləriniz kimi beyninizin də məşqə ehtiyacı var. Adekvat məşq və/və ya zehni məşqləri olmayan hər hansı beyin unutqanlığa məhkumdur.
Üçüncü 5
Eşitmə və görmə çətinliyi: Eşitmə itkisinin ciddi bir yaddaş pozğunluğu olduğunu çox yaxşı bilirik.
Pis yaşayış şəraiti: Yaşayış şəraitinin pisləşməsi də yaddaş problemlərində mühüm amildir.
Ətraf mühitin çirklənməsi: Ətraf mühitin çirklənməsi, xüsusilə mikroplastiklərə məruz qalma, yaddaşı əhəmiyyətli dərəcədə pozan faktordur.
Xroniki xəstəliklər: Hipertoniya, ateroskleroz, orqan çatışmazlığı kimi problemləri olan insanların yaddaşı daha tez köhnəlir.
Genetik faktorlar: Ailədə demans öyküsü olanların yaddaşlarına qarşı daha həssas olmaları faydalı olardı.