Son günlər Azərbaycanda sümüklü mal ətinin bir kiloqramının qiyməti 15-16 manata çatıb.
Halbuki, ilin əvvəlində 11-12 manata sümüklü mal əti almaq olurdu.
Bahalaşmaya müxtəlif səbəblər, o cümlədən Rusiya və Ukraynadan ət idxalının kəskin azalması göstərilir. Bəs Azərbaycanda mal ətinin qiyməti hansı həddə qədər arta bilər?
“Report” mövzunu Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynovla müzakirə edib.
Onun sözlərinə görə, ətin bahalaşmasının kökündə təkcə Rusiya-Ukrayna müharibəsi dayanmır və qiymət artımına rəvac verən xeyli sayda amil var.
“Birinci səbəb odur ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ölkədə pambıq əkinini stimullaşdıran siyasət yürüdür. Son nəticədə heyvandarlıq üçün vacib örüş yerləri (otlaqlar) pambıq əkini sahələrinə çevrilir. Yəni insanlar mal-qara saxlamaqdan imtina edir və pambıq əkininə keçirlər. Bu da heyvanların sayını azaldır, təbii olaraq qiymət artımına səbəb olur.
İkinci səbəb odur ki, son üç ildə heyvan yemləri təxminən 80% bahalaşıb. Bu da ətin qiymətinə təsirini göstərir.
Üçüncü səbəb odur ki, fərdi təsərrüfatlarda yetişdirilən heyvanların bazara çıxarılıb satılması, demək olar ki, mümkün deyil. Bazarda söz sahibi alverçilərdir. Onların ət biznesi ilə sıx əlaqələri var və heyvan sahiblərinə malı birbaşa satmağa imkan vermirlər. Özü də alverçilər, demək olar ki, qeyri-qanuni fəaliyyət göstərir, vergi ödəmir, özlərinə sərf edən qiyməti ətin üzərinə qoyur və bununla da bahalaşmaya stimul verir.
Dördüncü səbəb odur ki, heyvandarlıq sektoru getdikcə meqafermaların əlində cəmləşir. Onların yem və su resurslarına əlçatanlığı yüksək səviyyədədir, bu resursları elə mənimsəyiblər ki, fərdi təsərrüfatları asanlıqla sıxışdıra, kartel sövdələşmələrinə gedə və bazarda qiymətləri diktə edə bilirlər”, - deyə E.Hüseynov qeyd edib.
Bundan başqa, ekspert deyir ki, turizm mövsümü ilə əlaqədar Azərbaycanın regionlarında ətə tələbat artıb, odur ki, məhsul Bakıya gəlib çatanda qiyməti istər-istəməz yüksək olur:
“Kənd təsərrüfatı mütəxəssisləri qeyd edirlər ki, ətə tələbat sabitdir, dəyişməyib. Onların regionlardakı istirahət mərkəzlərindən heç xəbərləri yoxdur. Mən dünən şimal zonasından gəlmişəm, gələn həftə cənub zonasına gedəcəyəm. Regionlarda istirahət mərkəzlərində kifayət qədər yerli və xarici turist var. Hər yerdə tələb təklifi üstələyir. Son nəticədə xeyli sayda heyvan kəsimi baş verir. Bu da göstərir ki, ətə böyük tələbat var və əlbəttə ki, qiymətin artmasına gətirib çıxarır. Mənim proqnozum budur ki, yaxın aylarda qiymət düşməyəcək”.
E.Hüseynovun fikrincə, ət bazarında ucuzlaşmaya nail olmaq üçün Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi öz siyasətini dəyişməlidir:
“Əslində, mal əti 20 növə bölünməlidir, heyvanın müxtəlif yerləri müxtəlif qiymətlərə satılmalıdır. Lakin Azərbaycanda yuvarlaqlaşdırıb istehlakçıya sərf etməyən qiymətə satırlar. Bu sahədə dəyişiklik olmasa, qiymət arta-arta gedəcək və nə vaxtsa ətin kiloqramını 20 manata belə, almağa məcbur olacağıq. Buna heç kəs təsir edə bilməz. Çünki bazar tələb və təklif nəticəsində formalaşır. Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin mərkəzləşdirilmiş ət kəsimi məntəqələrində xidmət haqları yüksəkdir. Qəssablar bundan narazılıq edirlər. Düşünürəm ki, rüsumlar endirilməlidir. Çünki onlar da qiymətin üzərinə əlavə olunur”.