Mətbəx əşyalarından tutmuş ev mebellərinə və hətta uşaq oyuncaqlarına qədər mikroplastiklər hər yerdə var; lakin siz onları görə bilməzsiniz. Bu materialın bəlkə də ən qorxulu, kiçik hissəcikləri yeməyimizə, suyumuza və hətta nəfəs aldığımız havaya daxil olur.
Ucnoqta.az xəbər verir ki, tədqiqatçıların fikrincə, əslində orta hesabla bir insan həftədə 5 qram plastik istehlak edir ki, bu da kredit kartı yeməyə bərabərdir.
Tədqiqatlar göstərir ki, mikroplastiklər xərçəng, ürək xəstəlikləri və demans kimi bir çox xəstəliklə əlaqəlidir. Bununla belə, alimlər onun uzunmüddətli təsirlərinin hələ də sirr olaraq qaldığını deyirlər.
Beləliklə, evinizdə onlardan necə qaçmaq olar?
Hətta evinizin yarıqlarında yığılan tozun tərkibində eni 5 mm-dən az olan mikroplastik hissəciklər ola bilər. 2019-cu ildə elm adamları hər saat tənəffüs yollarımıza təxminən 16 bit mikroplastikin daxil olduğunu təxmin etdilər.
İstər-istəməz, bunun bir hissəsi çox vaxt sərf etdiyimiz öz evlərimizdə məruz qalma ilə əlaqədardır. Beləliklə, nəzəri olaraq, müntəzəm olaraq tozsoran və tozun təmizlənməsi daha çox mikroplastik qəbul etməyinizə kömək edə bilər.
Ancaq təmizləyərkən istifadə etdiyiniz materiallarla diqqətli olun, çünki fərqinə varmadan problemi daha da pisləşdirə bilərsiniz. Tədqiqatlar göstərir ki, süngərlər, mikrofiber parçalar və süni liflərdən hazırlanmış mətbəx fırçaları kimi təmizlik ləvazimatları istifadə etdiyiniz zaman mikroplastikləri tökür.
Mütəxəssislər əvəzinə pambıq və kətan kimi təbii liflərdən hazırlanmış məhsullardan istifadə etməyi məsləhət görürlər.
Birmingem Universitetində ekohidrologiya və biogeokimya üzrə ekspert, professor Stefan Krause deyir: "Məncə, ən vacib şey mümkün qədər az hissəcik və ya lif buraxan məhsullardan istifadə etməkdir".
Rahat və təmizlənməsi asan olsa da, plastik doğrama lövhəni taxta ilə əvəz etməyiniz tövsiyə olunur. Bunun səbəbi, sadəcə yeməyinizi doğrayaraq mikroplastikləri qəbul edə biləcəyinizdir, bunu kəsmə və dilimləmə zamanı kəsici lövhələrdəki dərin yivlər və zolaq izləri sübut edir.
Amerika Kimya Cəmiyyəti tərəfindən 2023-cü ildə aparılan bir araşdırma, plastik doğrama lövhələrinin insan qidasında mikroplastiklərin əhəmiyyətli bir mənbəyi olduğunu ortaya çıxarıb.
Alimlər mətbəx bıçağı ilə dəfələrlə vurulmuş plastik doğrama lövhələrindən çıxan kiçik hissəcikləri ölçüblər.
Onlar beş nəfərin plastik lövhədə yerkökü və digər materialları necə doğradığını müqayisə ediblər. Nəticələrə görə, yemək hazırlamaq hər il həmin kəsmə taxtasından bir növ mikroplastikdən 14-71 milyon ədəd, digərindən isə 79 milyon ədəd istehsal edə bilir.
Professor Krause deyir ki, plastik doğrama lövhələrindən istifadə yeməklərinizdə mikroplastiklərə məruz qalmağınızı artıra bilər və taxta lövhələr "aşınma nəticəsində daha az mikroplastik əmələ gəlməsi" ilə nəticələnəcək.
Yapışmayan qablar kimyəvi təhlükələrlə əlaqələndirilib, lakin bu qablar həm də minlərlə mikroplastikləri yeməyinizə buraxa bilər. 2022-ci ildə aparılan bir araşdırmaya görə, yapışmayan Teflon örtüklü qabda hətta kiçik bir cızıq belə 9000-dən çox mikroplastik buraxa bilər. Avstraliyalı tədqiqatçılar gündəlik istifadə nəticəsində yaranan belə görünməz cızıqlardan nə qədər kiçik hissəciklərin ayrıldığını hesablamaq üçün alqoritm hazırlayıblar.
Bu alqoritmdən istifadə edən tədqiqatçılar hesablayıblar ki, tavanın üzərindəki yapışmayan örtük çıxarılarsa, yemək bişirmək üçün lazım olan müddətdə 2,3 milyon mikroskopik plastik parça ayrıla bilər. Mütəxəssislərin fikrincə, paslanmayan polad, çuqun və ya keramika qab və tavalardan istifadə mikroplastiklərə daha çox məruz qalmağın qarşısını almaq üçün ən yaxşı yoldur.
Geydiyimiz paltarlardan yastıqlarımıza, pərdələrimizə, xalçalarımıza və hətta uşaq sevimli oyuncaqlarına qədər evlərimizin əksəriyyəti plastik materiallarla örtülmüşdür və bu liflər toz və evimizdə nəfəs aldığımız havaya daxil ola bilir.