Arktikada sualtı işığın spektrinin dəyişdirilməsi mikroskopik planktondan balina və morjlara qədər bütün qida zəncirini təhdid edir.
Ucnoqta.az xəbər verir ki, Nature Communications-da dərc olunan yeni araşdırma, Arktika dəniz buzlarının əriməsinin təkcə okeana çatan günəş işığının miqdarına deyil, həm də onun rəng tərkibinə təsir etdiyini müəyyən edib. Zahirən incə görünən bu dəyişiklik mikroskopik yosunlardan tutmuş bütün dəniz məməlilərinə qədər dəniz ekosistemlərini kökündən dəyişdirmək potensialına malikdir.
"Buz altında yaşayan yosunların fotosintetik piqmentləri geniş rəng diapazonuna uyğunlaşdırılıb. Lakin buz əriyəndə bu spektr mavi rəngə qədər daralır və bu da şəraiti daha az uyğun edir", - tədqiqatın aparıcı müəllifi, dəniz bioloqu Monika Soja-Vozniak izah edir.
Tədqiqat Soja-Voznyak və professor Ceff Huismanın rəhbərlik etdiyi Hollandiya və Danimarkadan olan beynəlxalq alimlər qrupu tərəfindən aparılıb. Onlar ilk dəfə buz əriməsinin işığın spektral strukturunu necə dəyişdiyini və bunun Arktika qida zəncirinin əsas orqanizmləri olan fitoplankton və buz yosunları üçün hansı nəticələrə səbəb ola biləcəyini öyrəniblər.
Bu dəniz sakinləri üçün hansı təhlükə yaradır?
Dəniz buzunun altında işıq qar və kristal təbəqələrindən keçərək demək olar ki, bütün görünən spektri səpələyir və qoruyur. Açıq dəniz suyu isə qırmızı və yaşıl işığı udur və əsasən mavi işığı keçir. Bu, maye suda H₂O molekullarının aktiv şəkildə titrəyərək spektrdə “boşluqlar” yaratması ilə bağlıdır.
Tədqiqatın həmmüəllifi, fiziki kimyaçı Sander Uoutersen izah edir: "Buzda molekullar kristal qəfəsdə kilidlənir. "Orada işıq fərqli davranır - buzun altında spektr daha genişdir, bu, fotosintez üçün həyati əhəmiyyət daşıyır".
Ancaq istiləşmə baş verəndə və dəniz buzları yox olduqda, ekosistem birdən-birə fərqli növlərin sağ qaldığı fərqli bir işıq mühitində tapır - mavi işıqda ixtisaslaşmışdır.
Müəlliflər vurğulayırlar ki, belə bir spektral yerdəyişmə sadəcə olaraq fotosintezin məhsuldarlığını azaltmır. O, növlərin tərkibini dəyişdirə, mövcud qida zəncirlərini poza və bütün səviyyələrdə dəniz həyatına təsir göstərə bilər.
"Fotosintetik yosunlar Arktika qida şəbəkəsinin əsasını təşkil edir. Əgər onların məhsuldarlığı dəyişərsə, o, balıqlara, quşlara və məməlilərə təsir edir", - professor Heisman deyir.
Bundan əlavə, Arktikada fotosintezin azalması okeanın CO₂-nin təbii qəbulunu azalda bilər, qlobal istiləşmənin təsirlərini artırır.
Tədqiqat iqlim modellərində işıq spektrlərinin və fotosintetik aktivliyin nəzərə alınmasını tələb edir. Bu gün bu parametrlər tez-tez sadələşdirilir və ya nəzərə alınmır, baxmayaraq ki, iqlim böhranına ən həssas olan Arktika ekosistemlərinin dinamikasına birbaşa təsir göstərir.