Son günlər əmlak amnistiyası ilə bağlı xəbərlər yayılır. Bildirilir ki, bu, kommunikasiya xətlərinin üzərində, yüksək gərginlikli elektrik verilişi xətlərinin altında və dəmir yollarının ərazisində yerləşənlər istisna olmaqla, bütün sənədsiz tikililərə şamil ediləcək.
İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinə istinadən yayılan xəbərlərdə qeyd olunur ki, bundan sonra həyat və sağlamlıq üçün təhlükə yaratmadan tikintisinə icazə verilən ərazilərdə tikilən yaşayış binaları xüsusi elektron resurs vasitəsilə qeydiyyata alınacaq: “Vətəndaşların əmlakı dövlət reyestrində qeydiyyata alınacağı üçün elektron qeydiyyat artıq kağız daşıyıcı tələb etməyəcək. Mənzil sahibləri dəyərli vaxtlarını itirməyəcəklər, çünki bütün bu yeniliklər onları kağız sənədləri toplamaq və zədələndikdə və ya itirildikdə onu axtarmaq çətinliyindən azad edəcək”.
Məlumatda layihənin sosial yönümlü olduğu vurğulanır: “Heç bir ailə öz evindən qovulmayacaq. Ancaq dəmir yolu xətləri arasında tikilən yaşayış evlərinin özəlləşdirilməsini gözləmək düzgün olmazdı, çünki belə ərazilərdəki evlər insanların həyatı üçün təhlükə yaradır. Amma sağlamlıq və həyat üçün təhlükə yaratmayan, sənədi olmayan bütün evlər qeydiyyata alınacaq”.
Bütün bunlar dövlət başçısının fərmanına uyğun olaraq həyata keçirilir. Dövlət qurumu bu təşəbbüsü “qeydiyyat və kadastrlaşdırmanın məzmununda yeni mərhələ” adlandırır.
Görünən odur ki, inqilabi yenilik prosedurların sadələşdirilməsindədir: “Vətəndaşlar və şirkətlər dövlət qurumlarından sənədlər alıb, bu kağızları mülkiyyət hüququnun tanınması üçün qeydiyyat strukturlarına aparıb, qanunla müəyyən edilmiş müddətdə lazımi sənədləri alıblar. İndi bütün dövlət orqanları tərəfindən verilən sənədlər Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestrinə inteqrasiya olunacaq. Alınan daşınmaz əmlak birbaşa Dövlət Reyestrində qeydiyyata alınacaq”.
Sonra, əmlakın idarə edilməsi üçün İnternetdən istifadənin rahatlığı haqqında öyrənə bilərsiniz. Vətəndaşlar faktiki yaşayış yerindən və qeydiyyatdan asılı olmayaraq bu işlə məsafədən məşğul ola bilərlər.
Rəsmi qurum əlavə edir ki, yeni sistemin işə düşməsindən sonra bir sıra xoşagəlməz hallar, o cümlədən mənzillərin eyni vaxtda bir neçə nəfərə satışı dayandırılacaq: “Bununla da yaşayış sahəsinin etibarsız hesablanması kimi problemə son qoyulacaq, dövlət reyestrindən çıxarış olmadan mənzillərin özgəninkiləşdirilməsi proseduru sadələşəcək. Bizim bildiyimizə görə, bəzi mənzil-tikinti kooperativləri çıxarışı olmayan mənzili bir sakindən digərinin adına keçirərkən mülkiyyətçilərdən xeyli pul tələb edirlər. Yeni sistem bu problemi də aradan qaldıracaq. Tikintiyə icazə alındığı andan portalda çoxmənzilli yaşayış binasının xüsusi simulyasiyası yaradılacaq və bu resurs vasitəsilə mənzillərin satışı və digər daşınmaz əmlak əməliyyatları həyata keçiriləcək”.
Artıq uzun illərdir ki, paytaxtda və şəhər kənarında yüz minlərlə ev sənədsiz qalıb və belə daşınmaz əmlakın sahibləri faktiki olaraq mülkiyyət hüququndan məhrum ediliblər. İlk dəfə deyil ki, vətəndaşlara bu məsələnin həlli ilə bağlı vədlər verilir, amma illər keçsə də, bu cür mənzil tikintisinin sayı və mövcud vəziyyətin həlli üçün rəsmi qurumların konkret addımları barədə heç bir məlumat yoxdur.
Daşınmaz əmlak eksperti Elnur Fərzəliyev AYNA-ya açıqlamasında deyib ki, hazırda yüz minlərlə sənədsiz fərdi həyət evləri və alqı-satqı aktı olmayan torpaq sahələri var: “Bu daşınmaz əmlakın böyük hissəsi Bakı və Abşeron ərazisində yerləşir. Söhbət sovet dövründən, eləcə də ötən əsrin 90-cı illərindən müvafiq qeydiyyat prosedurlarından keçməmiş evlərdən gedir. Mülkiyyətçilərin dövlət qeydiyyatından çıxarışının olmamasının əsas səbəbi evlərin başqa məqsədlər üçün ayrılan ərazilərdə tikilməsidir. Belə ki, bir vaxtlar kolxoz və sovxozlar, müxtəlif təşkilatlar tərəfindən vətəndaşlara torpaq sahələri verilirdi. Daha sonra icra hakimiyyətləri, bələdiyyələr bu işə cəlb olundu, lakin belə torpaq sahələri mənzil tikintisi üçün nəzərdə tutulmadığından vətəndaşlar evlərinin sənədini ala bilmədilər”.
Təxmini hesablamalara görə, 500-600 mindən çox fərdi evin hələ də dövlət reyestrindən çıxarışı yoxdur və belə mənzillərin sahibləri mülkiyyət hüququndan məhrumdurlar. AYNA-ya problemin mənşəyindən danışan Azərbaycan Rieltorlar Assosiasiyasının icraçı direktoru Elnur Azadov bildirib ki, 2000-ci illərdən Bakıda və şəhərin kənarında başlayan tikinti bumu insanların mənzil tikintisi üçün torpaq sahələri almasına və ya zəbt etməsinə səbəb olub: “Vətəndaşlar bələdiyyə torpaqlarını tikintiyə icazə almadan alıblar. Vətəndaşlar qanunvericiliyin incəliklərini dərk etmədən, 90-95% hallarda bələdiyyədən torpaq sahəsi almaq qərarı ilə kifayətləniblər, yerli icra hakimiyyəti orqanlarından tikintiyə icazə alınmayıb”.
Hazırda dövlət belə evləri qeydiyyata almır. Bəzi məlumatlara görə, 60 minə qədər sənədsiz bina təhlükəli və ya yaşayış üçün yararsız ərazilərdə yerləşir. Bunlar əsasən neft buruqlarının, yüksək gərginlikli elektrik xətlərinin altında, qaz kommunikasiyalarına yaxın ərazilərdə tikilən evlərdir. Eyni zamanda, evlərin bir hissəsi qanunla mənzil tikintisi qadağan olunan kənd təsərrüfatı torpaqlarında tikilib. Mütəxəssislər əvvəllər əhalinin sıx məskunlaşdığı kənd təsərrüfatı torpaqlarının təyinatının dəyişdirilməsi və imkan daxilində yüksək gərginlikli elektrik xətlərinin köçürülməsi yolu ilə bu problemin həllini təklif edirdilər.
Sənədsiz mənzillərin qeydiyyatı üçün hələ 2020-ci ildə bələdiyyələrə tapşırıq verilib ki, qanunsuz tikililər haqqında bütün lazımi məlumatları toplamaq üçün öz əməkdaşlarını sorğu vərəqələri ilə təmin etsinlər. Amma bu kampaniyanın nəticələri hələ məlum deyil.