Alimlər təxminən 10.000 il əvvəl, aktiv insan məskunlaşması və inkişafı dövründə Çinin cənubundakı Quanqdonq əyalətində asteroidin toqquşmasına dair dəlillər aşkar ediblər.
Ucnoqta.az xəbər verir ki, bu barədə "South China Morning Post" qəzeti məlumat verib.
Toqquşma yeri Zhaoqin şəhəri yaxınlığındakı Jinlin kraterini əmələ gətirib. Tədqiqatın nəticələri "Matter and Radiation at Extremes" jurnalında dərc edilib.
Bu, artıq Çində təsdiqlənmiş beşinci meteorit toqquşma yeri və ölkənin cənubundakı ilk məlum kraterdir.
Tərkib təxminən 800 metr diametrdədir və əyri qaba bənzəyir, bu da meteoritin diametrinin təxminən 30 metr olduğunu göstərir.
"Toqquşma zamanı yayılan enerji 40 atom bombasının partlayıcı gücünə bərabərdir. Belə bir obyekt mənzərəni kəskin şəkildə dəyişdirə, ekosistemlərə zərər verə və ehtimal ki, o dövrdə insanların həyatına təsir göstərə bilərdi", - deyə Qabaqcıl Yüksək Təzyiqli Tədqiqat və Texnologiya Mərkəzindən Çen Minq izah edib.
Tapıntının nadirliyi
Jinlin kəşfindən əvvəl, Çində ölkənin şimal-şərqində yerləşən yalnız dörd başqa zərbə krateri təsdiqlənmişdi: Jilin əyalətindəki Baijifeng (2023), Heilongjiangdakı Hailin (2024) və iki daha köhnə krater.
Tropik və subtropik iqlimi bol yağış, istilik və rütubətə malik olan Cənubi Çin kimyəvi aşınmaya və eroziyaya xüsusilə həssasdır, bölgənin tektonik fəaliyyəti isə ərazisinin məhv olmasını sürətləndirir. Bu, qədim kraterlərin qorunmasını olduqca nadir hala gətirir.
Min qeyd etdi ki, "Asteroidlərin təsir yerlərinə hər yerdə rast gəlmək olar. Cənubi Çin və Çinqhay-Tibet Yaylasının ətraflı tədqiqatları yeni zərbə kraterlərini aşkar edə bilər."
Kraterin mənşəyi necə təsdiqləndi
Alimlər kraterdən kvars nümunələrini yalnız asteroidlərin təsirlərinə xas olan həddindən artıq təzyiq və temperatur altında baş verən kristal quruluşundakı mikroskopik xətlər - planar deformasiya üçün diqqətlə araşdırdılar.
Bu imzaları normal yerüstü proseslər vasitəsilə əldə etmək mümkün deyil.
Tədqiqatçılar izah etdilər ki, "bu cür imzaların kəşfi kraterin asteroid toqquşması nəticəsində əmələ gəldiyini göstərən inandırıcı dəlildir".
Ətraf ərazidə tapılan qranit və şüşə parçaları da güclü toqquşmanın olduğunu göstərir. Tədqiqatçılar meteoritin trayektoriyasını yenidən qurmaq və toqquşmanın miqyasını qiymətləndirmək üçün kraterin yamacını, parçaların paylanmasını və qab dərinliyini araşdırdılar.
Geoloji və tarixi əhəmiyyət
İldə 145 sm-dən çox yağıntı düşən bir bölgədə yerləşən krater, xüsusən də torpağın boş və aşınmış olduğu kənar boyunca sürətli eroziyaya məruz qalır.
Çöküntü təbəqələrinin radiokarbon tarixləndirilməsi də daxil olmaqla, onun yaşını dəqiq müəyyən etmək üçün əlavə tədqiqatlar planlaşdırılır.
Jinling kraterinin kəşfi qədim asteroid təsirlərinin ekosistemlərə və iqlimə təsirini öyrənmək üçün yeni imkanlar açır.