İstehlakı günü-gündən artan toyuq əti və yumurta ilə bağlı yanlış təsəvvürlər insanı aldadıcı ola bilər. Mütəxəssis toyuq əti və yumurta ilə bağlı yayılmış yanlış təsəvvürlərə aydınlıq gətirib.
Elm “Toyuqlara hormon verilirmi?”, “GMO yemi sağlamlığımıza təsir edirmi?”, “Yumurta sarısının rəngi qida dəyərindən xəbər verirmi?”
Ucnoqta.az xəbər verir ki, mütəxəssis dr. Canan Kop Bozbay elmi məlumatlarla bu suallara aydınlıq gətirib. Toyuq və yumurta istehsalında hormonların istifadəsi həm qadağandır, həm də texniki cəhətdən mümkün deyil.
GMO yemi ilə bəslənən heyvanların ətində və yumurtasında GMO qalıqlarının olmadığını bildirən Prof. Doktor Bozbay dəqiq məlumat əldə etmək üçün hər zaman sahənin mütəxəssislərinə müraciət etməli və etibarlı mənbələrdən məlumat əldə etməli olduğunu vurğuladı.
“Bu, elmi dəlillərə əsaslanmalıdır”
"Bu gün dünyada adambaşına istehlak edilən illik ətin 40 faizindən çoxunu toyuq əti təşkil edir. Çünki toyuq əti və yumurtası yüksək keyfiyyətli və balanslaşdırılmış, yüksək bioloji dəyəri olan heyvan zülal qaynağıdır.
Yumurtalar ana südündən sonra ən çox istifadə edilən proteini ehtiva edərkən; Toyuq əti aşağı yağ tərkibi, asan həzm olunması və zəngin amin turşusu profili ilə seçilir. Bəs masalarımıza tez-tez gələn bu məhsullar haqqında nə qədər dəqiq məlumatımız var? Toyuqçuluqda genetik, texnologiya və qidalanma sahəsindəki inkişafın yanlış şərh edilməsi bəzən istehlakçının tərəddüd etməsinə səbəb ola bilər. Məhz buna görə də bu məsələlərə münasibət bildirərkən və ya informasiyaya ehtiyac duyduqda ekspert rəyinə və elmi sübutlara əsaslanmaq həm öz sağlamlığımız, həm də ictimaiyyətin sağlamlığı üçün vacibdir. Elm şəxsi fikirlərlə bağlı deyil; təcrübələrə, sübutlara və təkrarlana bilən nəticələrə əsaslanır. Ona görə də məlumatın doğru olub-olmadığını qiymətləndirərkən onun elmi cəhətdən yoxlanılıb-yoxlamamasına baxmaq lazımdır”.
Cücələr 42 gündə kəsim çəkisinə necə çatır, bu təbiidir?” sualını cavablandırarkən Dos. Dr. Canan Kop Bozbay, “Broyler toyuqlarının 42 gün kimi qısa müddətdə kəsim çəkisinə çata bilməsi, tamamilə genetik seçim, balanslı qidalanma, yaxşı idarə olunan ətraf mühit şəraiti və xəstəliklərlə mübarizə yolu ilə əldə edilən məhsuldarlıq uğurudur.
Broyler toyuqları 1950-ci illərdən bəri aparılan damazlıq araşdırmaları sayəsində daha sürətli böyüyən, yemdən daha yaxşı istifadə edən və daha çox əzələ inkişaf etdirən xətlər seçilərək yaradılmışdır. Bu gün istifadə edilən hibrid cinslər bu tədqiqatların məhsuludur. Genetik modifikasiyadan söhbət gedə bilməz.
Bu, müasir texnika ilə sürətləndirilmiş təbii seleksiyadır. Eyni zamanda, broyler toyuqları böyümə sürətinə uyğun olan elmi araşdırmalar əsasında hazırlanmış yüksək həzm olunan yemlərlə qidalanır. Temperatur, rütubət, ventilyasiya, işıqlandırma və ehtiyat sıxlığı kimi ətraf mühit amilləri quşların sağlamlığını və performansını optimallaşdırmaq üçün tam nəzarət edilən sistemlər tərəfindən idarə olunur. Bunun nəticəsidir ki, toyuqların təbii fizioloji böyümə qabiliyyəti və elmi idarə olunması sayəsində onların sürətli böyüməsi təmin edilir”.
Hormonlar və antibiotiklər
Bozbay “Broyler və yumurtacı toyuqlara hormon və antibiotik verilirmi?” sualına belə cavab verib. Bu cavabla: "Türkiyədə broylerlərə və ya yumurta toyuqlarına hormon verilməsi həm qanunla qadağandır, həm də elmi-texniki cəhətdən mümkün deyil. Bu vəziyyətə rəsmi olaraq Kənd Təsərrüfatı və Meşə Təsərrüfatı Nazirliyi nəzarət edir və istehsal prosesləri ciddi nəzarətdə saxlanılır.
Hormon vermək texniki cəhətdən mümkün deyil, çünki effektiv nəticə üçün ya hər gün iynə vurulmalıdır ki, bu, praktiki olaraq mümkün deyil və baha başa gəlir, ya da hormon tərkibli yemdən istifadə edilməlidir, çünki hormonal molekullar yemlə təsirsizləşərək həzm sistemində parçalanır. Bundan əlavə, broyler toyuqları tez böyümək üçün uzun illər genetik olaraq yetişdirilmişdir.
Buna görə də böyümə üçün hormonlara ehtiyac duymurlar. Xülasə, hormon istifadəsi: qeyri-qanuni, elmi cəhətdən lazımsız, texniki cəhətdən praktiki olmayan və iqtisadi cəhətdən əsassızdır. Eynilə, antibiotiklər gücləndirmə məqsədləri üçün istifadə edilə bilməz. Onun istifadəsi Türkiyə və Avropa İttifaqında qadağandır. Yalnız baytarlıq nəzarəti altında xəstəliyin müalicəsində istifadə edilə bilər. Müalicədən sonra da müəyyən "gözləmə müddəti" var.
Bu dövrdə alınan ət və yumurta istehlaka təqdim edilmir. Kənd Təsərrüfatı və Meşə Təsərrüfatı Nazirliyi mütəmadi olaraq istehsalı yoxlayır və istehlakçıya çatan məhsulların Qida Kodeksinə uyğun olmasını və qalıqsız olmasını təmin edir.
"Toyuqların bəslənməsində istifadə edilən yem xammalının bir qismi, xüsusilə soya və qarğıdalı, bütün dünyada geniş yayılmış geni dəyişdirilmiş (GMO) variantlardan əldə edilir.
Bu vəziyyət Avropa Birliyi və Türkiyə kimi ölkələrdə ciddi qanuni tənzimləmələrə tabedir və Türkiyədə GMO məhsulların yem məqsədləri üçün istifadəsi yalnız Biotəhlükəsizlik Şurasının icazəsi ilə mümkündür. İndiyə qədər aparılan çoxsaylı elmi araşdırmalara görə, toyuqların GMO yemi ilə bəslənməsi onların ətində və ya yumurtasında GMO əmələ gəlməsinə səbəb olmur.
Çünki yemlə birlikdə qəbul edilən GMO DNT və zülallar təbii yemdəki DNT və zülallar kimi toyuğun həzm sistemi tərəfindən parçalanır. Ona görə də nə toyuq ətində, nə də yumurtasında geni dəyişdirilmiş tərkib yoxdur. Bundan əlavə, Avropa Qida Təhlükəsizliyi Təşkilatı (EFSA) və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) kimi qurumlar hazırkı məlumatlar işığında GMO yemlə qidalanan heyvanlardan əldə edilən məhsulların insan sağlamlığı üçün risk olmadığını açıq şəkildə bildirir. “İndiki broyler toyuqları gənc yaşda və daha çox əzələ kütləsi ilə kəsildiyi üçün onların birləşdirici toxumaları tam yetişmir və kollageni istiliklə daha asan əriyir.
Buna görə də ət daha qısa müddətdə bişir. Bundan əlavə, toyuqların yüksək su tərkibi və homojen əzələ toxuması sürətli istilik keçirməyə və daha qısa pişirmə müddətinə kömək edir. Əvvəllər toyuqlar daha yaşlı kəsilirdi, ona görə də onların əzələ quruluşu daha sərt idi və bişirmək daha uzun sürərdi.