Çipslər, peçenye və tortlar... Ultra işlənmiş qidaların istehlakının piylənmə və vaxtından əvvəl ölüm riskini artırdığı deyilir. Bəs bu, banka souslarına, konservləşdirilmiş şorbalara və ya tərəvəz yeməklərinə də aiddirmi?
Ultra işlənmiş qidalar nifrət etməyi və sevməyi nifrət etdiyimiz şeylərdir. Bəs bəzi ultra işlənmiş qidalar həqiqətən bizim üçün faydalı ola bilərmi?
Ucnoqta.az Türkiyə mətbuatına istinadən xəbər verir ki, Böyük Britaniyada insanların enerjisinin 50%-dən çoxunu ultra işlənmiş qidalardan aldığı bildirilir.
Bunlara səhər yeməyi dənli bitkiləri, souslar, bişmiş məhsullar və sənaye səviyyəsində istehsal olunan hazır yeməklər daxildir.
Onlar gizli şəkər, duz və yağla dolu ola bilər. Bu qidaların müntəzəm istehlakı piylənmə və hətta vaxtından əvvəl ölümlə əlaqələndirilir. Bəs ultra işlənmiş qidalar da faydalı ola bilərmi?
Bu barədə diyetoloq Ro Huntriss danışıb.
"Əksər qidalar, məsələn, onları qorumaq üçün müəyyən bir şəkildə emal olunur", Huntriss deyir. Lakin "ultra emal olunmuş" termini tez-tez uzun tərkibli maddələr siyahısı olan qidalar üçün istifadə olunur, bəzilərindən xəbəriniz olmaya bilər. Qida əsaslı maddələr tez-tez tatlandırıcılar, rəngləndiricilər, stabilizatorlar və konservantlarla birləşdirilir.
Son məhsulu istehsal etmək üçün onlar çoxsaylı proseslərdən keçirlər. Nümunələrə dondurma, qazlı içkilər, kolbasa və bəzi bişmiş kartoflar daxildir. Kartof fri, peçenye və tortlar... Heç kim bu tip qidaları sağlam adlandırmazdı. Lakin digər ultra emal olunmuş qidalar üçün qərar vermək daha çətin ola bilər.
Bankada bişmiş makaron sousunun, konservləşdirilmiş şorbanın və ya hazır tərəvəz lazanyasının sağlam olub-olmadığını düşünə bilərsiniz. Gəlin nəzər salaq. Hər hansı bir qidada olduğu kimi, mülayimlik də əsasdır.
"Bu qidaların bəziləri ümumi sağlam və balanslı bir pəhrizə daxil etmək üçün məqbuldur. Biz sürətlə inkişaf edən bir dünyada yaşayırıq. Tamamilə üzvi, emal olunmamış bir pəhriz əla olardı, amma əksər insanlar üçün bu mümkün deyil", Huntriss deyir. Huntriss sağlamlığınız üçün faydalı ola biləcək ultra emal olunmuş qidaları sadalayır:
Əlavə şəkərsiz tam taxıl səhər yeməyi dənli bitkiləri
- "Onlar B vitaminləri, kalsium və dəmir kimi vitamin və minerallarla zənginləşdirilib. Bu, tövsiyə olunan gündəlik qəbulunuzu təmin etməyə kömək edə bilər və ürək-damar sağlamlığına, normal bağırsaq funksiyasına və qan qlükozasının tənzimlənməsinə də töhfə verə bilər."
Konservləşdirilmiş lobya
- "Ağ lobya bitki mənşəli zülal və liflə zəngindir, yağ azdır və gündə beş dəfə yeməli olduğunuz meyvə və tərəvəzlərdən biri ola bilər. Onlar həmçinin dəmir, sink və B vitaminləri ehtiva edir. Konservləşdirilmiş qidalar bəzən əlavə duz ehtiva edə bilər, lakin onlar əlavə şəkərsiz versiyalarda da mövcuddur."
Qablaşdırılmış tam buğda dilimlənmiş çörək
- "Bütün taxıllar lif, protein, B vitaminləri, antioksidantlar, kalsium və dəmirlə zəngindir. Tam taxıl pəhrizinin bir çox xroniki xəstəliklərin riskini azaltdığı sübut edilmişdir. Bu, həmçinin gündə 30 qram lif məqsədinizə çatmağınıza kömək edə bilər." Şəkərsiz soya və ya bitki mənşəli içkilər ultra emal edilə bilər.
—"Vitamin və minerallarla zənginləşdirilmiş versiyaları seçsəniz, bu içkilər inək südü qədər kalsium təmin edə və sümük sağlamlığını gücləndirə bilər. Zənginləşdirilmiş bitki mənşəli içkilərdə həmçinin B vitaminləri, yod və D vitamini də ola bilər."
Etiketdə nələrə diqqət yetirməliyik?
"Bəzi ultra emal olunmuş qidalar enerji baxımından zəngindir, əlavə şəkər, duz və doymuş yağla zəngindir, çox az lif ehtiva edir və keçirdikləri çoxsaylı proseslər səbəbindən qida dəyərini itiriblər", deyə Huntriss bildirir.
"Ultra emal olunmuş qidalarla zəngin pəhriz tövsiyə edilmir", deyə diyetoloq bildirir. "Tədqiqatlar ultra emal olunmuş qidalarla piylənmə, ürək-damar xəstəlikləri və xərçəng arasında birbaşa əlaqə aşkar edib."