Ermənilər tariximizə iddia edə bilmədikləri məqamlarda barbarlığa əl ataraq onları dağıdıblar
Azərbaycan tarixən müxtəlif xalqların və dinlərin birgə yaşadığı, mədəniyyətlərin qovuşduğu çox həssas məkanda yerləşir. Ölkəmizdə etnik-mədəni müxtəlifliyin və multikultural ənənələrin qorunub saxlanılması, milli azlıqların dil və mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsi dövlət siyasətinin başlıca istiqamətlərindən biridir. Bu siyasətin nəticəsidir ki, məscidlərlə yanaşı kilsələr, sinaqoqlar, hətta bizə düşmən kəsilmiş ermənilərin kilsəsi də qorunub saxlanılır. Və heç kəsin ağlına belə gəlmir ki, bunlar sökülməlidir, dağıdılmalıdır. Əksinə dövlət tərəfindən dini abidələrin bərpa edilməsi və yenilərinin tikilməsi həyata keçirilir. Bu da ölkəmizin qiymətli sərvətlərindən biridir və onu göstərir ki, Azərbaycan ayrı-ayrı din və mədəniyyətlər arasında qarşılıqlı anlaşmanın, hörmət və etimadın hökm sürdüyü nadir ölkələrdəndir.
Erməni faşizminin eybəcər sifəti
Bizdən fərqli olaraq işğal olunmuş ərazilərdə Azərbaycanın tarixi abidələrinə münasibətdə erməni vandalizmi özünü göstərib. Yüzlərlə tarixi-dini abidələrimiz məhv edilib, binalar, bütün kəndlərdəki evlər, ictimai binalar erməni barbarlığının qurbanı olublar. Yer adlarımız, toponimlərimiz dəyişdirib, uydurma adlar qoyulub:Ağdamın adının Akna, Şahbulağın adını Tiqranakert qoyduqları kimi.
Hətta erməni alimləri Şahbulaqda qazıntı işləri aparıb iddia edirdilər ki, guya “qədim erməni dövlətinin paytaxtlarından” biri olan Tiqranakert elə Şahbulaq yaylağında “gizlənibmiş”. Bundan sonra Şahbulaq qalasının qalıqları üzərində Tiqranakert muzeyini də inşa etdilər. Bununla da ermənilər Qarabağın guya onların qədim torpaqları olduğunu sübut etmək istəyirdilər. Arzuları ordumuzun qələbəsi ilə gözlərində qaldı.
Tariximizə iddia edə bilmədikləri məqamlarda isə barbarlığa əl ataraq onları vəhşicəsinə dağıdıblar. Bu barədə Prezident İlham Əliyev deyib: "Ağdam işğal illərində dağıdılıb. O, Birinci Qarabağ müharibəsi dövründə dağılmamışdı. O, sonradan, demək olar ki, 30 il ərzində daşları bir-bir sökülməklə dağıdılıb, bütün binalar viran qoyulub və sökülüb, daşlar oğurlanıb və satılıb. Görə bilərsiniz ki, yarımdağılmış yeganə tikili Cümə məscidinin binası olub. Lakin onun keçmiş işğal altında olan ərazilərdəki digər məscidlərlə birlikdə dağıdılmamasının səbəbi odur ki, onlar minarələrdən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin potensial hərəkətini görmək üçün istifadə edirdilər. Azad etdiyimiz ərazilərdə yerləşən ümumilikdə 67 məsciddən 65-i tamamilə dağılıb. Onlardan 2-si -biri burada, digəri Şuşada yarımçıq sökülüb və təhqir olunub”.
Məscid milliliyi ilə seçilir
Yarımdağılmış iki məsciddən biri Ağdam Cümə məscididir. Məscid 1868-1870-ci illərdə tikilib. Bu məscid İslam dininin, Azərbaycanın mədəniyyətinin qədimliyini əks etdirən çalarlara uyğun olub, millilik, nisbətən müasirliyi ilə seçilib. Memarı Kərbəlayi Səfixan Qarabaği olan məscidin iki minarəsi var. Onun ibadət salonunun planının əsasını isə ortasında dörd sütun olan ənənəvi kvadrat forma təşkil edib. Kvadratın şərq və qərb tərəflərinin hər birində qurulmuş üç dərin taxça sırası salonun sahəsini genişləndirib ona düzbucaqlı forma verib. İbadət salonunun cənub divarının ortasında uca mehrab tağçası quraşdırılıb. Yan tağçaların üstü interyerə yönələn eyvan şəklində olub, qadınların ibadəti üçün nəzərdə tutulub.
İbadət salonu yan eyvanların ortalarında və mehrab tağçasının yanlarında olan pəncərələrdən işıqlanıb. Bina daşdan, binanın fasad hissəsinin künclərindən ucalan minarələr isə kərpicdən hörülüb.
Abidələrin əvvəlki görünüşü özünə qaytarılır
Cümə məscidini dağıdan zaman ilk növbədə çalışıblar ki, milli Azərbaycan və İslam xüsusiyyətlərini əks etdirən nə varsa məhv etsinlər. Minarələri daxildən sökülüb, tavanı bir neçə yerdən uçurulub, dizayn və yazıları bilərəkdən yararsız, tanınmaz vəziyyətə salınıb. Eyni zamanda işğal dövründə məscid təhqir olunub. Ermənilər donuz, mal-qara saxlamaqla azərbaycanlılara, müsəlman aləminə qarşı öz nifrətlərini nümayiş etdiriblər. Bunu sübut edən foto və video sübutlar var.
Artıq erməni barbarlığına son qoyulub. Qarabağ və Şərqi Zəngəzur torpaqlarının erməni işğalçılarından azad edilməsi ilə yenidənqurma, bərpa işlərinə start verilib və quruculuq işləri sürətlə davam etdirilir. Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın göstərişi ilə bərpaçı mütəxəssislər Ağdamın Cümə məscidində bərpa işlərini həyata keçirirlər. Bərpa və konsepsiya işlərini Avstriyanın “Partner Consulting+Projects” şirkəti həyata keçirir. Aparılan işlərdə əsas məqsəd abidələrin əvvəlki görnüşünü özünə qaytarmaqla, onun tarixi abidələr sırasına qaytarmaqdan ibarətdir. Bu məqsədlə bütün prosesə həssaslıqla yanaşılır. Tarixi kərpiclər zədələnməməsi üçün işlər əl ilə həyata keçirilir. Bərpa prosesi zamanı fasadlar təmizlənir, zədələnmiş və ya qırılmış kərpiclər bərpa edilir, karxana daşı hörgüsü əhəng əsaslı birləşmiş məhlulla həyata keçirilir. Məscidin torpaq qatının bərpası işləri yerinə yetirilib. İbadət otağının dusuzlaşdırılması işləri aparılıb. Bərpa materiallarının təchizatı və sahəyə çatdırılması qaydaya salınıb.
Qeyd edim ki, Cümə məscidinə Prezident İlham Əliyev Məkkədən gətirdiyi “Qurani-Kərim”i bağışlayıb. Bu da dövlətimizin başçısının dini abidələrə önəm verdiyinin göstəricisidir. Bəli, Qarabağın tarixi baxımdan çox önəmli abidələrindən biridir və aparılan bərpa və yenidənqurma işləri işğal olunmuş ərazilərimizə yeni həyat gətirməklə kimliyimizi sübut edəcək.
Pünhan Əfəndiyev
www.ucnoqta.az