İnsanların qlobal istiləşməyə töhfəsinin 20-ci əsrdə avtomobillərin kütləvi yayılması və sənayenin sürətli inkişafı ilə başladığını düşünməyə öyrəşmişik.
Ucnoqta.az xəbər verir ki, bununla birlikdə, PNAS-da nəşr olunan yeni bir araşdırma fərqli bir xronologiya təklif edir. Belə ki, iqlim dəyişikliyinə təsir edən insan fəaliyyətinin ilk əlamətləri 1885-ci ildə - avtomobillər həyatın adi bir hissəsinə çevrilməzdən çox əvvəl ortaya çıxa bilər.
Hər şey başlayanda
19-cu əsrdə Sənaye İnqilabının başlaması ilə atmosferə getdikcə daha çox istixana qazları buraxılmağa başladı - ilk növbədə fabriklərdə və zavodlarda kömürün yandırılması nəticəsində karbon qazı (CO₂). Bu emissiyalar, yeni modelə görə, əvvəllər düşünüldüyündən çox əvvəl qlobal temperaturlara təsir göstərməyə başladı.
Alimlər iqlim məlumatlarını və istixana qazları emissiyalarının tarixi dinamikasını təhlil edərək belə nəticəyə gəliblər ki, 19-cu əsrin sonlarında insan fəaliyyətinin yaratdığı ilk iqlim siqnalları artıq görünə bilər.
Tədqiqatın müəlliflərindən biri vurğulayır: "Əgər biz indiki kimi o vaxt da atmosferdəki dəyişiklikləri izləsəydik, iqlim dəyişikliyinin əlamətlərini çox əvvəllər görə bilərdik".
İnsanın iqlimə təsirinin başlanğıcını dəqiqləşdirmək alimlərə zərərin miqyasını və dərinliyini daha yaxşı anlamağa kömək edir. O, həmçinin iqlim modelləşdirməsinə və strateji planlaşdırmaya yanaşmaları, xüsusən də dəniz səviyyəsinin yüksəlməsinin sürətləndirilməsi və daha tez-tez baş verən ekstremal hava hadisələri kontekstində dəyişə bilər.
Problem təkcə keçmişdə deyil
Son onilliklərdə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə aparmaq üçün səylər göstərilsə də - bərpa olunan enerji mənbələrinə keçiddən tutmuş "günəş çətirləri" (günəş işığının bir hissəsini əks etdirən texnologiya) üçün layihələrin hazırlanmasına qədər - vəziyyət həyəcan verici olaraq qalır. Bəzi elm adamları uçurumun artıq keçdiyinə inanır, bəziləri isə hələ də bunun qarşısını almaq olar. Ancaq bir şey aydındır: gələcəyi dəyişdirmək üçün harada səhv etməyə başladığımızı dəqiq başa düşməliyik.
Alimlər bizə xatırladırlar ki, texnoloji tərəqqi və iqlim fəsadları bir əsrdən artıqdır ki, paralel gedir. Amma bu həm də ümid verir: əgər keçmişin səhvləri sənayeləşmənin yüksəlişi ilə bağlı idisə, o zaman həll yolları bəlkə də eyni istiqamətdədir – innovasiya, şüurlu istehlak və davamlı inkişaf.