Dünyada kişilərlə müqayisədə qadınların ömrünün uzun olması, ümumiyyətlə, sağlam qidalanma və həyat tərzi ilə əlaqələndirilir. Yeni bir araşdırma başqa bir izahat təklif edir: təkamül! Bəs ömür boyu fərq yalnız insanlara aiddirmi? Araşdırma nə deyir?
Tədqiqata görə, dişilərin erkəklərə nisbətən ömür boyu üstünlüyü olan yeganə növ insanlar deyil. Bunun səbəbləri arasında genetik, ətraf mühit və cinsiyyət var.
Dünyada qadınların kişilərdən daha uzun yaşaması gözlənilə bilər. Bu uzunömürlülük fərqi ümumiyyətlə qadınların daha sağlam pəhriz və həyat tərzinə malik olması və onların sağlamlıqlarına daha çox diqqət yetirmələri ilə əlaqələndirilir. Yeni bir araşdırma başqa bir izahat təklif edir: təkamül.
Ucnoqta.az xəbər verir ki, “Science Advances” jurnalında dərc edilən araşdırmaya görə, ömür fərqi yalnız insanlara aid deyil; dişi məməlilər ümumiyyətlə erkəklərdən, erkək quşlar isə dişilərdən çox yaşayır. Tədqiqatlar göstərir ki, qadınlar tibbi xidmət və həyat şərtlərindəki irəliləyişlərdən asılı olmayaraq kişilərdən daha çox yaşamağa davam edə bilərlər. Tədqiqatçıların bu günə qədər apardıqları ən əhatəli analizdə şimpanzelər, gəmiricilər, marallar və bir çox quş növü də daxil olmaqla 1176 növ həm vəhşi təbiətdə, həm də zooparklarda izlənilib.
Araşdırmaya görə, məməli növlərinin 72 faizində dişilər kişilərdən orta hesabla 12 faiz daha çox yaşayıb. Bu arada, quş növlərinin yüzdə 68-də erkəklər orta hesabla beş faiz daha çox yaşayıblar.
Tədqiqatçılar cinsi xromosomlardakı fərqlərin ömür fərqini izah etməyə kömək edə biləcəyini söyləyir. Məməlilərdə dişilərdə iki X xromosomu var, kişilərdə isə bir X və bir Y xromosomu qadınları potensial olaraq "zərərli" genetik mutasiyalardan qoruyur.
Quşlarda dişilərdə iki fərqli xromosom var, kişilərdə isə iki cüt eyni xromosom var ki, bu da kişilərə sağ qalma üstünlüyü verir.
Bununla belə, Almaniyadakı Maks Plank İnstitutunun təkamülçü tədqiqatçısı Yohanna Stark "Bəzi növlər bunun əksini göstərdi" dedi.
"Məsələn, bir çox yırtıcı quşda dişilər erkəklərdən həm böyükdür, həm də daha uzun ömürlüdür. Ona görə də cinsi xromosomlar hekayənin yalnız bir hissəsi ola bilər", - o əlavə edib.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, genetik fərqlər, cinsi seçim strategiyaları, valideynlərin iştirakı və ətraf mühitin birləşməsi növlər, o cümlədən insanlar arasında kişilər və dişilər arasında uzunömürlülük fərqlərini formalaşdırır.
Ümumiyyətlə, ömür fərqi monoqam növlərdə ən kiçik idi, erkəklər isə eyni vaxtda birdən çox cütlüyünə malik olduqları və daha bariz ölçü fərqlərinin olduğu növlərdə daha erkən ölməyə meyllidirlər.
Fərq vəhşi təbiətdə ən böyük olsa da, şərtlərin daha az sərt olduğu zooparklarda belə davam etdi.
Tədqiqatçılar qadın üstünlüyünün insanlardan daha çox şimpanze və qorillalarda üstünlük təşkil etdiyini və bunun “təkamül proseslərinə əsaslandığını” ifadə ediblər.
"Ən azı sağ qalmada cinsi fərqlər baxımından bizim növümüz unikal deyil" dedilər.